İrtikap suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) “Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” bölümünde yer alan önemli bir suç tipidir. Özellikle kamu görevlilerinin görevlerini kötüye kullanarak menfaat sağlaması durumunda gündeme gelen bu suç, toplumda güven duygusunun zedelenmesine yol açar. Bu blog yazımızda, irtikap suçunun ne olduğunu, unsurlarını, çeşitlerini, cezasını ve bu suçla ilgili en çok merak edilen soruları detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
İrtikap Nedir?
İrtikap kelimesi, Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde “kötü iş yapma, kötülük yapma, yiyicilik, yalan söyleme, hile yapma” gibi anlamlara gelir. Hukuki anlamda irtikap ise, bir kamu görevlisinin görevinin kendisine sağladığı nüfuzu kötüye kullanarak, doğrudan veya dolaylı olarak kendisine veya başkasına haksız menfaat sağlaması veya bu yönde vaatte bulunmasıdır.
İrtikap Suçunun Unsurları Nelerdir?
İrtikap suçunun oluşabilmesi için aşağıdaki unsurların bir arada bulunması gerekir:
- Failin Kamu Görevlisi Olması: Suçun faili mutlaka bir kamu görevlisi olmalıdır. Kamu görevlisi kavramı, TCK’da geniş bir şekilde tanımlanmıştır ve memurlar, hakimler, savcılar, belediye başkanları gibi birçok kişiyi kapsar.
- Görevin Kötüye Kullanılması: Kamu görevlisi, görevinin kendisine sağladığı yetki ve nüfuzu kötüye kullanmalıdır. Bu, görevin gereklerine aykırı hareket etmek anlamına gelir.
- Haksız Menfaat Sağlama veya Vaatte Bulunma: Kamu görevlisi, kendisi veya başkası için haksız bir menfaat sağlamalı veya bu yönde bir vaatte bulunmalıdır. Menfaat, maddi olabileceği gibi manevi de olabilir.
- İcbar, İkna veya Mağdurun Hata ve Zaafından Yararlanma: İrtikap suçu, farklı şekillerde işlenebilir. Bunlar icbar (zorlama), ikna, mağdurun hatasından yararlanma veya mağdurun içinde bulunduğu zor durumdan yararlanmadır.
İrtikap Suçunun Çeşitleri Nelerdir?
TCK’da irtikap suçu, farklı şekillerde işlenebilmesi nedeniyle iki ana başlık altında düzenlenmiştir:
- İcbar Suretiyle İrtikap (TCK 250/1): Bu tür irtikapta, kamu görevlisi görevinin nüfuzunu kullanarak bir kimseyi haksız menfaat sağlamaya veya bu yönde vaatte bulunmaya zorlar. Zorlama, fiziksel olabileceği gibi psikolojik baskı şeklinde de olabilir.
- İkna Suretiyle İrtikap (TCK 250/2): Bu tür irtikapta ise, kamu görevlisi karşısındaki kişiyi, görevinin gereklerini yerine getirmeyeceği veya getirmeyeceği izlenimi vererek, kendisine veya başkasına menfaat sağlamaya ikna eder. Burada doğrudan bir zorlama olmasa da, görevin kötüye kullanılması yoluyla bir yönlendirme söz konusudur. Mağdurun hatasından faydalanarak irtikap suçu da bu kapsamda değerlendirilir.
İrtikap Suçunun Cezası Nedir?
İrtikap suçunun cezası, suçun işleniş şekline göre farklılık gösterir:
- İcbar suretiyle irtikapta: Üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası verilir.
- İkna suretiyle irtikapta: Bir yıldan üç yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adli para cezası verilir.
Ayrıca, irtikap suçu işleyen kamu görevlisi hakkında Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde belirtilen güvenlik tedbirlerine de hükmedilebilir. Bu tedbirler arasında kamu görevinden yasaklanma da bulunmaktadır.
İrtikap Suçuyla İlgili Sıkça Sorulan Sorular:
- Rüşvet ile irtikap arasındaki fark nedir? Rüşvette karşılıklı bir anlaşma ve menfaat sağlama durumu varken, irtikapta kamu görevlisinin tek taraflı olarak nüfuzunu kötüye kullanması söz konusudur.
- Görevi kötüye kullanma suçu ile irtikap arasındaki fark nedir? İrtikap, görevi kötüye kullanmanın özel bir halidir. İrtikapta haksız menfaat sağlama amacı varken, görevi kötüye kullanmada bu amaç her zaman bulunmayabilir.
- İrtikap suçu şikayete tabi midir? İrtikap suçu, re’sen soruşturulan suçlardandır. Yani, herhangi bir şikayete gerek olmaksızın savcılık tarafından soruşturma başlatılabilir.
En Çok Aranan Anahtar Kelimeler:
- İrtikap
- İrtikap suçu
- TCK 250
- Kamu görevlisi
- Görevi kötüye kullanma
- İcbar suretiyle irtikap
- İkna suretiyle irtikap
- İrtikap cezası
- Rüşvet
- Kamu idaresinin güvenilirliği
